Merhaba, bu yazımda siz öğrenciler için yardımcı olacağım güzel bir içerik hazırladım. Eğer 5. sınıfta okuyorsan ve Fen bilimleri kitabına sahipsen bu içerik tam sana göre. Fen bilimleri 5. sınıf kitabının 44-45-46-47-48. sayfalarında bulunan soruların ve etkinliklerin çözümünü sizler için paylaşıyoruz.
Güneş, Dünya ve Ay’ın hareketleri hakkında neler biliyoruz?
Dünyamız güneşin etrafında eliptik bir yörüngede dolanırken, aynı zamanda kendi ekseni etrafında da dönmektedir. Bu yüzden gün ve gece yaşıyor, mevsimler değişiyor. Ay ise Dünya’nın etrafında dönerek dönme ve dolanma hareketini aynı sürede tamamladığı için hep aynı yüzünü bize gösteriyor. Güneş de kendi ekseni etrafında dönerek yüzeyinde parlak ve karanlık bölgeler oluşturuyor. Bu üç gök cismi aslında sürekli hareket halindedir ve hepsi de saatin ters yönünde hareket ediyor. Dünya’nın dönme süresi 24 saat, Güneş çevresinde dolanma süresi 365 gün civarındadır. Ay ise 27,3 günde kendi ekseni etrafında dönerken, Dünya’nın etrafında da aynı sürede dolanır.
MERAK İSTASYONU – Merak Ettiklerimizi Yazalım
- Güneş, Dünya ve Ay’ın birbirlerine göre hareketleri hakkında merak ettiklerimiz:
- Ay neden hep aynı yüzünü gösteriyor?
- Bir yıl tam olarak kaç gün, saat ve dakikadan oluşuyor?
- Güneş, Dünya ve Ay’ın hareketindeki hız farklılıklarından kaynaklanan etkileri neler?
- Gök cisimlerin hareketleri nasıl sırayla gerçekleşiyor?
- Ay’ın yörüngesi neden eliptik, neden dairesel değil?
- Dünya’nın ekseni neden 23,5 derece eğik durmaktadır?
PERFORMANS İSTASYONU – Model Geliştiriyorum.
Modelimizin Planı Veri Toplama Aşaması:
- Güneş çapı: ~1.392.000 km
- Dünya çapı: ~12.742 km
- Ay çapı: ~3.474 km
- Güneş’in Dünya’nın çapından 109 kat daha büyük
- Dünya’nın Ay’dan 3,67 kat daha büyük
Hedef:
Güneş, Dünya ve Ay’ın hareketlerinin ve büyüklüklerinin karşılaştırıldığı, interaktif ve eğitici bir fiziksel model oluşturmak.
Süre: 1 hafta
Tasarım Yaklaşımı: Farklı boyutlardaki toplar veya yapıştırılan malzemeler kullanarak, gök cisimlerinin göreceli büyüklüklerini gösterecek bir sistem kurmak.
Kullanacağımız Malzemeler
- 1 adet büyük futbol topu (Güneş)
- 1 adet orta ölçekli voleybolu (Dünya)
- 1 adet küçük plastik bilye (Ay)
- Siyah fon kartonu (arka plan için)
- İnce tel veya kalın ip (yörüngeler için)
- Renkli kâğıt ve boya (düzeltmeler ve işaretlemeler için)
- Yapıştırıcı ve bantlar
- Pusula (yön gösterimi için)
Yapım Aşamaları
Aşama 1: Malzemelerin Hazırlanması
- Futbol topunu siyah kartona yapıştırdım
- Voleybolu ve bilyeyi uygun konumlara yerleştirdim
- Tel kullanarak yörüngeler belirledim
Aşama 2: Hareketleri Gösterme
- Dönme yönünü ok işaretleriyle gösterdim
- Dolanma yörüngelerini açıkça belirledim
- Her gök cismi için dönme ve dolanma sürelerini etiketledim
Aşama 3: Renklandırma ve Detaylandırma
- Güneş’i sarı ve turuncu tonlarında boyadım
- Dünya’yı mavi ve yeşil renklerle gösterdim
- Ay’ı açık gri renkte boyadım
- Her cisim üzerinde temel bilgileri yazdım
Tasarımımızın Çizimi
[Model taslağı: Merkezdeki büyük futbol topu (Güneş), etrafında çevreleyen voleybolu (Dünya) ve onun etrafında dönen bilyeyi (Ay) gösteren bir diyagram]
Yapım Aşamaları-1 ve Test Süreci
Modelimi tamamladıktan sonra arkadaşlarımın modelleriyle karşılaştırdım. Bazı farklılıklar fark ettim:
Test Sonuçları:
- Modelimde gök cisimlerinin boyutları orantılı olarak iyi gösterilmişti
- Hareketlerin yönü açıkça belirtilmişti
- Tel yörüngeler biraz gevşek kalmıştı
Düzeltilmesi Gerekenler:
- Yörünge tellerini daha sıkı ve düzenli hale getirmek
- Dönme yönlerini gösteren okları daha belirgin yapmak
- Her gök cismin bilgisi daha düzgün ve okunması kolay şekilde yazmak
Düzeltme Aşamasında Yaptıklarımız
- Yörünge tellerini tutkal ile daha sağlam hale getirdim
- Siyah mürekkeple yön okları çizdim
- Bilgiler için baskılı etiketler kullandım
- Model daha stabil ve görsel açıdan daha çekici hale geldi
Değerlendirme Aşaması-2
Model son kontrolünden geçti. Arkadaşlarım, modelde Güneş, Dünya ve Ay’ın göreceli büyüklüklerinin iyi gösterildiğini, hareketlerin açıkça belirtildiğini söylediler. Sunum yapıldığında ilgi ve beğeni gördü.
Yaptığımız Son Testler ve Karşılaştırmalar Sonucunda Düzeltilmesi Gerekenler:
- İletişim sırasında modelin daha iyi açıklanabilmesi için küçük aydınlatma eklenmesi
- Metin bilgilerinin daha anlaşılır olması
- Yörüngelerin tam dairesel olması
Değerlendirme Formu
1. Bu etkinlikte neler öğrendim?
Bu etkinlikte Güneş, Dünya ve Ay’ın gerçek evrendeki konumlarını ve hareketlerinin karmaşıklığını daha iyi anladım. Özellikle Ay’ın neden hep aynı yüzünü Dünya’ya gösterdiğini, bu durumun Ay’ın dönme ve dolanma hareketinin aynı sürede tamamlanmasından kaynaklandığını öğrendim. Ayrıca, bu tür büyük ölçekli cisimleri model haline getirmenin, soyut bilgileri somut hale getirmede ne kadar etkili olduğunu gördüm. Model oluşturmak, sadece bilgi kazanmakla değil, aynı zamanda planlama, tasarım ve problem çözme becerilerimi geliştirmek için de fırsat sağladı.
2. Bu etkinlikteki zorlandığım bölümler nelerdi?
Başlangıçta Dünya ve Ay’ın çaplarını 1:109 oranında doğru bir şekilde göstermek oldukça zordu. Futbol topu, voleybolu ve bilyenin göreceli boyutlarını uygun şekilde seçmek, hesaplamalar gerektirdi. Ayrıca, hareketlerin yönünü statik bir model üzerinde göstermek de bir zorluktu. Oklar ve yazılar model üzerine tam olarak yerleştirilirken de biraz zorluk yaşadım çünkü yer kısıtlıydı. Son olarak, modeli sunarken bu hareketleri kelimelerle açıklamak, diğer arkadaşlarımın daha iyi anlaması için gerçekten pratik gerektirdi.
3. Bu etkinlikte öğrendiklerimi nerede ve nasıl kullanabilirim?
Bu tür model yapma deneyimini coğrafya ve fen bilgisi derslerine uygulayabilirim. Özellikle, astronom olmak veya uzay bilimleriyle ilgili bölümlerde okuyan birisi olursam, bu teknikler laboratuvarlarda faydalı olabilir. Arkadaşlarıma astronomi konuşurken, modelle anlatmak çok daha etkili olur. Ayrıca, proje yönetimi ve planlama becerilerim günlük hayatımda da işe yarayabilir. Model oluşturma tekniğini bilim fuarlarında veya okul etkinliklerinde sergilerim. Teknik analitik düşünme yeteneğimi geliştirerek, gelecekte daha karmaşık yapıları tasarlamayı öğrenebilirim.
PEKİŞTİRME İSTASYONU-1 – Doğru/Yanlış Soruları
Dünya ve Ay’ın dolanma yönleri aynıdır. → D (Doğru)
- Her ikisi de Güneş’in etrafında saatin ters yönünde dolanırlar.
Güneş, Dünya ve Ay aynı yönde döner. → D (Doğru)
- Hepsi kendi eksenleri etrafında saatin ters yönünde dönerler.
Dünya’nın dönme ve dolanma hareketinin süresi birbirine eşittir. → Y (Yanlış)
- Dönme 24 saat, dolanma ~365 gün 6 saattir.
Ay, kendi etrafında dönme ve Dünya etrafında dolanma hareketini yaklaşık olarak aynı sürede tamamlar. → D (Doğru)
- Her ikisi de ~27,3 gün sürer (tidal kilitlenme).
Dünya, dolanma hareketini 24 saatte tamamlar. → Y (Yanlış)
- Dünya’nın dolanma süresi 365 gün 6 saattir; dönme süresi 24 saattir.
Dünya’nın Güneş çevresindeki dolanma süresi, Ay’ın Dünya çevresindeki dolanma süresinden daha uzundur. → D (Doğru)
- Dünya’nın dolanma süresi 365 gün, Ay’ın dolanma süresi 27,3 gündür.
Ay’ın dönme hareketinin süresi, Dünya’nın dönme hareketinin süresinden daha kısadır. → Y (Yanlış)
- Ay’ın dönme süresi 27,3 gün, Dünya’nınki 24 saattir; Ay daha uzun sürede döner.
Dünya bir kez dönene kadar Ay 27 kez döner. → Y (Yanlış)
- Dünya 24 saatte bir kez dönerken, Ay aynı dönem içinde bir kez bile dönmez.
Ay, Dünya etrafında bir kez dolanana kadar Dünya, Güneş çevresinde iki kez dolanır. → Y (Yanlış)
- Ay 27,3 günde bir kez dolanırken, Dünya’nın Güneş çevresinde bir dolanması 365 gün alır.
Dünya, Güneş etrafında Ay ile birlikte dolanır. → D (Doğru)
- Ay, Dünya ile bağlantılı olarak Güneş çevresinde dolanır.