Bu sayfa 5. sınıfta okutulan MEB tarafından yayınlanan fen bilimleri kitabının 19. sayfasının cevaplarını size yardımcı olmak için çözmektedir.
TABLO 1: DÜNYA GÜNEŞ AY
SORU: “Güneş, Dünya ve Ay’ın nitelikleri ile ilgili aşağıdaki tanılama testinin uygun cevabını ‘okey’ (✓) ile işaretleyelim. Verdiğimiz cevabın nedenini uygun bölüme yazalım.”
**DÜNYA** | Küresel | ✓ | Dünya geoit şeklidir. Kutuplarda basık, ekvatorunda şişkin olsa da genel görünümü kreşelidir. Yuvarlak bir topgibi görülür.
**GÜNEŞ** | Küresel | ✓ | Güneş tamamen küreye benzer şekle sahiptir. Mükemmel bir küre olarak tanımlanır. Gazlardan oluştuğu için çok düzenli küresel şekilidir.
**AY** | Küresel | ✓ | Ay da küreye benzer şekle sahiptir. Yüzeyinde kraterler olsa da genel yapısı küreseldir. Top gibi yuvarlaktır.
TABLO 2: IŞIK KAYNAĞI DURUMU
**DÜNYA** | Işık kaynağıdır | ✗ | Dünya kendi ışığını üretmez.
Işık kaynağı DEĞİLDİR | ✓ | Güneşten aldığı ışını yüzeyine yansıtır. Kendisi ışık kaynağı değildir. Bir ayna gibi çalışır.
**GÜNEŞ** | Işık kaynağıdır | ✓ | Güneş kendisi sıcak gazlardan oluşur ve çok yüksek sıcaklıkta (15 milyon °C) kendi ışığını ve ısısını üretir. Nükleer füzyon reaksiyonuyla sürekli enerji üretir.
Işık kaynağı DEĞİLDİR | ✗ | Güneş dünyamızın ışık kaynağıdır. |
**AY** | Işık kaynağıdır | ✗ | Ay kendi ışığını üretmez.
|Işık kaynağı DEĞİLDİR | ✓ | Güneş ışığını alıp Dünya’ya yansıtır. Kendisi ışık kaynağı değildir. Bir ayna gibi Güneş ışığını geri yansıtır.
SORU 4: “Dünyanın yaptığı hareketlerle ilgili bildiklerimizi aşağıdaki alana çizerek gösterelim.”
CEVAP: (Yazı + Çizim kombinasyonu)**
DÖNME HAREKETİ (Kendi Ekseni Etrafında):
Tanım: Dünya’nın kuzey kutbundan geçen (hayal edilen) bir eksen etrafında döndüğü harekettir.
Özellikler:
– **Süresi:** 23 saat 56 dakika (≈ 24 saat)
– **Yönü:** Saatin yönünün **TERSI** doğru (Batı → Doğu)
– **Sonuç:** Gece-gündüz oluşur
– **Görüş:** Güneş’in doğudan batıya göçüşü
**Yazılması Gereken:** “Dünya kendi ekseni etrafında saatin yönünün tersine 24 saatte döner.”
DOLANMA HAREKETİ (Güneş Etrafında):
**Tanım:** Dünya’nın Güneş etrafında eliptik bir yörüngede seyahat ettiği harekettir.
**Özellikler:**
– **Süresi:** 365 gün 6 saat (1 yıl)
– **Yönü:** Saatin yönünün **TERSI** doğru
– **Sonuç:** Mevsimler oluşur
– **Yörünge:** Eliptik (tamamen dairesel değil)
**Yazılması Gereken:** “Dünya, Güneş etrafında saatin yönünün tersine 365 gün 6 saatte döner.”
HER İKİ HAREKETİN ORTAK ÖZELLİKLERİ:
1. **Dönme yönü:** Saatin yönünün tersi ✓
2. **Dolanma yönü:** Saatin yönünün tersi ✓
3. **Eş zamanlı hareket:** Dünya aynı anda hem döner hem dolanır
Yazılması Gereken: “Dünya aynı anda kendi ekseni etrafında dönme ve Güneş etrafında dolanma hareketini yapar. Her iki hareketin yönü de saatin yönünün tersidir.
HIZLI CEVAPLAR:
**TABLO 1 (ŞEKİL):**
– Dünya: ✓ Kreşeli (nedeni: Geoit şekli)
– Güneş: ✓ Kreşeli (nedeni: Tam küre şekli)
– Ay: ✓ Kreşeli (nedeni: Küresel şekil)
**TABLO 2 (IŞIK):**
– Dünya: ✓ Işık kaynağı **DEĞİLDİR** (Işını yansıtır)
– Güneş: ✓ Işık **KAYNAĞI** (Kendi ışığını üretir)
– Ay: ✓ Işık kaynağı **DEĞİLDİR** (Işını yansıtır)
**TABLO 3 (HAREKETLER):**
– Dönme: 24 saat, saatin yönü tersi
– Dolanma: 365 gün, saatin yönü tersi
NEDEN BU CEVAPLAR DOĞRU?
### Şekil Konusunda:
– **Güneş:** Tamamen küreseldir.
– **Dünya:** Geoit şeklidir (kutuplarda basık, ekvatorunda şişkin) **AMA** genel görünümü **KÜRESELDİR**
– **Ay:** KÜRESELDİR. (yüzeyindeki kraterler önemli değil)
Işık Kaynağı Konusunda:
– **Güneş:** Nükleer füzyon reaksiyonuyla **KENDI ışığını üretir** ✓
– Sıcaklığı: ~15 milyon °C
– Enerji: Hidrojen → Helyum dönüşümünden
– **Dünya:** Güneş ışığını **ALIR ve yansıtır** (kendi ışığı YOK)
– Yükseklik: Güneş’ten 150 milyon km
– Sonuç: Gece ve gündüz
– **Ay:** Güneş ışığını **ALIR ve Dünya’ya yansıtır** (kendi ışığı YOK)
– Aynı gibi çalışır
– Kendi görünüşü: Koyu (çünkü ışık kaynağı değil)
Hareketler Konusunda:
– **Dönme:** Kendi ekseni etrafında → Gece-gündüz oluşması
– **Dolanma:** Güneş çevresinde → Mevsimler oluşması
– **Yön:** Her ikisi de saatin yönünün tersine (B → D yönü)
ÖĞRENCİYE AÇIKLAMA:
**Güneş, Dünya ve Ay’ın hepsi top (küre) şeklidir. Ancak:
1. **GÜNEŞ:**
– Kendisinin içinde enerji üretir
– **Işık veriyor** (lamba gibi!)
– Sıcak gazlardan oluşur
2. **DÜNYA:**
– Kendisi ışık vermez
– Güneş’in ışığını alıp **yüzeyine yansıtır**
– (Duvar ışığı yansıtır, lamba değildir – aynı gibi)
3. **AY:**
– Kendisi ışık vermez
– Güneş’in ışığını alıp **Dünya’ya yansıtır**
– (Aynaya benzer – ışığı geri atar)
**Hepsi aynı anda döner ve Güneş çevresinde dönerler!