Şimdi ben de söyleyeyim, arz ve rica kelimelerinin arasındaki farkı ilk öğrendiğimde gerçekten çok basit bir şey gibi görünüyordu. Ama iş yazı yazmaya gelince, bu iki kelime arasındaki seçim işin ciddiyetini ve sonucunu ciddi şekilde etkiliyor. Kamu kurumlarında çalışan arkadaşlarıma baktığımda, hep “hangisini seçmeliyim?” diye sormaktadırlar 🙂 Muhtemelen siz de onlardan birisiniz…
Arz Nedir ve Ne Zaman Kullanılır?
“Arz etmek” ifadesi kamu kurum yazışmalarında sıklıkla kullanılan bir kelime… Arz, temelde hiyerarşide üstte bulunan bir makama yönelik olarak sunulan bir talep ya da bilginin iletilmesi anlamına gelmektedir.
Mahkemede avukatın dava dilekçesine “arz ederim” yazmasının sebebi de aslında budur. Burada hakim daha üst konumdadır, avukat davasını saygıyla ortaya koymaktadır. Aynı şekilde, devlet kurumlarında çalışan bir memur, müdürüne veya üst makama yapacağı yazışmada “arz ederim” tercih eder. Bu kelime, “size bir konuyu sunuyorum, lütfen değerlendiriniz” anlamını taşımaktadır.
Bu ifade, özellikle:
– Mahkemelere sunulan dilekçelerde,
– Devlet kurumlarına yapılan başvurularda,
– Askeri yazışmalarda,
– Bürokratik işlemlerde,
sıkça kullanılır. “Yukarıda arz edilen nedenlerle…” ya da “Bilgilerinize arz ederim” şeklinde kullanılır.
Rica Nedir ve Ne Zaman Tercih Edilir?
Resmi yazışmalarda özellikle de alt makamlarla yapılan iletişimde, eşit statüdeki kurumlara yönelik yazışmalarda ve özel sektör yazışmalarında kullanılır. Örneğin, müdür yardımcısı memuruna “gereğini rica ederim” şeklinde hitap ederse, bu bir emir değil, daha çok bir istektir.
Kamu niteliği olmayan şirketlerle yapılan yazışmalarda da rica kullanılması tavsiye edilir çünkü aralarında kesin bir hiyerarşik ilişki söz konusu değildir. Rica etmek, bu bağlamda bir saygı ve dostluk göstergesi olarak kabul edilir.
Hiyerarşi Farkı: Temel Ayırıcı Nokta
Resmi yazışmalardaki en önemli kural şudur: Üst makama arz, alt makama rica, eş düzeydeki makamaya arz şeklindedir. Bu kural “Resmi Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik“‘te açıkça belirtilir.
Pratik bir örnek vermek gerekirse:
– Bir memur, müdürüne (üst makama): “Arz ederim”
– Müdür, memurlara (alt makama): “Rica ederim”
– İki daire başkanı arasında (eş düzey): “Arz ederim”
Arz ve Rica Birlikte Kullanılırsa Ne Olur?
Yazı aynı anda üst, eş düzey ve alt makamlara gönderiliyorsa? Bu durumda “arz ve rica ederim” ya da “arz/rica ederim” şeklinde her iki ifade birlikte kullanılır. Bu çoklu dağıtım olayında, en üst makamın hiyerarşik durumu baz alınarak karar verilir. Örneğin, bir Bakanlık, bir Daire Başkanlığı ve bir memur seviyesine gönderilen yazıda, Bakanlık üst olduğu için “arz ve rica ederim” kullanılır.
En çok yapılan hatalar
Bazıları arz ve rica’nın sadece bir formalite olduğunu düşünüyor. Ama devlet dairelerinde, yönetmelik gereğince önemli ifadelerdir.
Başka bir yanılgı ise, “rica daha samimi, arz daha soğuk” düşüncesidir. Oysa bu ifadelerin seçimi, samimiyetle hiç ilgisi yok. Hiyerarşik ilişkinin bir bir sonucudur.
Ayrıca, özel sektöre yapılan yazışmalarda “arz ederim” kullanmak da hata olabilir. Özel şirketlerle yapılan resmi yazışmalarda “rica ederim” daha uygun sayılır çünkü aralarında yönetmelikle belirlenmiş bir hiyerarşi yoktur.
Türk Dil Kurumu’nun Doğru Yazılışı
Bir not daha: “Arz etmek” kelimeleri ayrı yazılır, bitişik değildir. Yani “arzetmek” şeklinde bir yazış hatalıdır. “arz etmek” ifadesi ise doğru olandır.